Nhân Dân Văn Yên có truyền thống yêu nước , xã đã có những đóng góp to lớn trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm, và xây dựng đất nước: Cuối thế kỷ 14 đầu thế kỷ 15 giặc Minh xâm lược nước ta, Lưu Nhân Chú là người con của Văn Yên đã tuyển mộ binh sĩ phò vua lê đánh giặc, Lưu Nhân Chú đã cùng với những người con Văn Yên, có mặt ở mọi chiến trường: Thanh Hóa, Nghệ An, Ai Lao, Đất bắc biên giới và lập chiến công rất lớn ở các trận chủ chốt: Khả Lưu (Nghệ An - 1424), Tây Đô (Thanh Hóa - 1425), chặn địch ở vùng đất Bắc (1426), Xương Giang (1427)... đỉnh điểm là ngài đã chỉ huy đánh tan đại quân tiếp viện của giặc và chém đầu chủ tướng Liễu Thăng tại Ải Chi Lăng (Lạng Sơn-1427). Vương thông bị vây chặt ở Đông Quan, tiệt đường phải ký hòa ước và rút quân về nước. Đất nước hoàn toàn được giải phóng. Với tài năng và công lao to lớn trong chiến đấu, ông đã được nhà vua phong cho chức tể tướng đứng đầu hàng võ, kiêm coi chính sự nhà nước. Năm 1981 được nhà nước ta xếp hạng di tích cấp cuốc gia, và xây dựng đền thờ tưởng nhớ ông tại khu vực núi Văn, Núi Võ.  Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, Văn Yên là hậu phương vững chắc, là nơi đảm bảo bí mật an toàn cho đơn vị quân đội và các cơ quan của Trung ương đóng quân, là nơi tiếp nhận và nuôi dưỡng thương binh từ mặt trận chuyển về, là xã có đóng góp sức người, vật chất lớn cho kháng chiến, với 91 đồng chí tham gia bộ đội chiến đấu trên các mật trận; có 7 Đ/c đã anh dũng hy sinh; có 12 Đ/c bị thương trong chiến đấu, đã góp phần cùng cả nước làm nên chiến thắng lịch sử Điện biên Phủ, với thành tích đó đã được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT Nhân dân trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp xâm lược; Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ giai đoạn vừa phải sản xuất vừa chiến

đấu, vừa phải kiến thiết xây dựng địa phương, với khẩu hiệu thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người nhân dân Văn Yên đã có 364 thanh niên lên đường tòng quân ra mặt trận. có 49 đồng chí đã anh dũng hy sinh, 40 đồng chí bị thương trên các chiến trường. Trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới tây nam và biên giới phía bắc có 342 thanh niên lên đường bảo vệ tổ quốc có 11 đồng chí anh dũng hy sinh; 11 bị thương trên các chiến trường. Chải qua các cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc Văn Yên chúng ta có 67 người con anh dũng hy sinh, 63 TB, gửi một phần xương mấu tại các mặt trận, 17 BB, 130 nạn nhân CĐ ra cam, 2 mẹ Việt nam anh hùng. Đây là minh chứng cho sự cống hiến hy sinh của Nhân dân Văn Yên trong các cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc